Najsłynniejsze szybowce świata

We ważnej książce o typach szybowców produkowanych na świecie znalazły się wzmianki o naszym dwumiejscowym SZD-54-2 PERKOZ oraz jednomiejscowym SZD-59-1 ACRO.

„Najsłynniejsze szybowce świata” Georga Brüttinga ukazały się po raz pierwszy w Niemczech w 1970 r. Jesienią 2023 r. Alexander Willberg zredagował ten klasyk dla wydawnictwa „Motorbuch Verlag”. Wybór obejmuje 160 z 1000 typów szybowców budowanych na świecie od lat dwudziestych XX wieku.

Fotografia autorstwa Tobiasa Barth przedstawia Acro w najbardziej wymagającej dyscyplinie, jaką jest akrobacja. 

 

SZD-59-1 ACRO

"SZD-59 Acro to jedyny w pełni akrobacyjny jednomiejscowy szybowiec, który jest nadal w produkcji."

 

Alexander Willberg wspomina o tym ważnym fakcie na końcu swojego opisu typu. Autor podaje krótki opis charakterystyk lotnych szybowca akrobacyjnego:

"Charakterystyki lotne SZD-59-1 w konfiguracji z 15-metrową rozpiętością skrzydeł jest podobna do Jantara Standard 3, ale prędkość obrotu wokół osi podłużnej jest znacznie lepsza ze względu na lotki o znacznie większej długości. Acro jest w stanie wykonać beczkę sterowaną w cztery sekundy [rozpiętość skrzydeł 13,20 m], co stawia go na równi z szybowcami czysto akrobacyjnymi, takimi jak Swift S-1 czy MDM-1 Fox. Jednakże Acro ma znacznie lepszą doskonałość przez co zużywa w akrobacji mniej wysokości, ale także znacznie szybciej nabiera prędkości. Manewry autorotacyjne wymagają precyzyjnej kontroli, ponieważ zapasy wytrzymałości są mniejsze niż w szybowcach czysto akrobacyjnych."

W 2023 roku na WAGAC (World Advanced Glider Aerobatic Championships) w Toruniu odniesiono kolejny sukces zawodniczy:

"Szybowce czysto akrobacyjne plasują się na czołowych miejscach w zawodach i jest to reguła. Ale SZD-59-1 Acro jest właśnie wyjątkiem od niej: Richard Münzberger zdobył złoty medal w kategorii Advanced, wiązanka nieznana na Mistrzostwach Świata w polsce w 2023 roku. Wcześniej zdobył mistrzostwo Niemiec w Oschatz w kategorii Advanced."

Rysunek SZD-59-1 w książce „Najsłynniejsze szybowce świata”.

Historia konstrukcji szybowca pokazuje, jak odkryto potencjał akrobacyjny, który później uzupełniono o loty trasowe:  

"W latach 1990-91 w SZD opracowano ACRO pod kierunkiem Jana Knapika jako modyfikację szybowca SZD-48-Jantar Standard 3. […] Zamiast ogona w kształcie litery T, zastosowano w Acro konwencjonalny układ ogona z większym sterem kierunku. Statecznik poziomy zaadoptowano z SZD-42-2. Końcówki skrzydeł były zdejmowane, co pozwalało zmniejszyć rozpiętość skrzydeł dla wersji akrobacyjnej do 13,2 m. W tej konfiguracji ACRO uzyskał zatwierdzenie do przeciążeń +7/-5g i tym samym dopuszczenie do wszystkich manewrów akrobacyjnych. Prototyp został zademonstrowany podczas Mistrzostw Świata w Akrobacji Szybowcowej w Zielonej Górze w 1991 r.. Do połowy 1996 r. wyprodukowano 12 sztuk. Produkcję zakończono początkowo w 1996 r. wraz z bankructwem SZD [...]. W roku 2004 wznowiono produkcję szybowców w tym samym zakładzie w Bielsku-Białej, spełniając wymogi certyfikacyjne EASA CS-22.

W 2016 roku w wyniku drobnych modyfikacji zmieniono oznaczenie z SZD-59 na SZD-59-1. Zmiany obejmują dwupłytowe hamulce aerodynamiczne, które wysuwają się tylko z górnej powierzchni skrzydeł oraz eliminację dzielonych lotek. W początkowej wersji krytykowano, że lotki były bardzo sztywne, szczególnie przy dużych przeciążeniach. Nowe napędy lotek w SZD-59-1 zostały ukryte pod małymi owiewkami. Co więcej, w tym samym roku opracowano końcówki skrzydeł i winglety o rozpiętości skrzydeł wynoszącej 16,5 metra. W 2017 roku SZD-59/SZD-59-1 otrzymał certyfikat EASA dla wariantów 13,2 m i 15 m. Wersja 16,5-metrowa jest aktualnie w procesie zatwierdzania."

Fotograf Pitor Kostur uchwycił wyjątkowy moment trzech szybowców SZD-54-2 na lotnisku EPBA obok zakładów produkcyjnych Allstar PZL Glider.

 

SZD-54-2 PERKOZ

"Allstar SZD-54-2 Perkoz to wartościowy szybowiec dla każdego aeroklubu, swoimi właściwościami obejmuje całe spektrum szybownictwa.."

 

Alexander Willberg podsumowuje charakterystyki lotne SZD-54-2, podkreślając cechy, które są szczególnie ważne w działalności klubowej i szkoleniowej:

"Wybaczające charakterystyki lotu są utrzymywane w całym zakresie prędkości. Siły na drążku nie są duże, nawet podczas holowania, a sterowanie lotkami jest dobre jak na szybowiec dwumiejscowy (o rozpiętości skrzydeł wynoszącej 20 metrów). Podczas lotu w jednoosobowe załodze prędkość minimalna to 62 km/h. Jest możliwe kontrolowanie lotu szybowca aż do przeciągnięcia. Perkoz bardzo dobrze nadaje się do ćwiczenia korkociągów z podręcznikowym wejściem i wyprowadzeniem. […] Szybowiec może wykonywać manewry autorotacyjne w wersji akrobacyjnej."

Rysunek SZD-54-2 i tabela z danymi technicznymi.

PERKOZ od początku był projektowany jako szybowiec szkolny, do przelotów i akrobacji. W 2007 roku certyfikowano szybowiec ze skrzydłami o rozpiętości 20 metrów wraz z wingletami.

"Pokrewieństwo między SZD-54-2 Perkoz, a SZD-50-3 Puchacz nie jest tajemnicą. Perkoz jest następcą powszechnie używanego dwumiejscowego szybowca szkolnego. W latach 80. Adam Meus stanął na czele zespołu projektującego Perkoza, podobnie jak zrobił to wcześniej dla Puchacza. Celem projektu był wielozadaniowy szybowiec, który mógłby być używany do celów szkolnych, przelotów i akrobacji. Prototyp oblatano 8 maja 1999 r., jednak w związku z rozpoczęciem postępowania upadłościowego w SZD certyfikacja została wstrzymana [...] Polska miała zostać członkiem UE w roku 2004. W związku z tym wdrożono wymagania EASA, co pozwoliło na kontynuację prac rozwojowych. W efekcie powstał zupełnie nowy szybowiec. Perkoz był jedynym dwumiejscowym szybowcem z udowodnioną wytrzymałością struktury do 16g. Pierwszy lot odbył się 2 kwietnia 2007 r."

SZD-54-2 łączy w sobie sprawdzone rozwiązania konstrukcyjne SZD. Zastosowano profil NN-8 zaczerpnięty z szybowca Jantar Standard i jednoczęściową osłonę kabiny charakterystyczną dla Puchacza:

"Szybowiec jest prawie w całości wykonany z kompozytu epoksydowego z wykorzystaniem włókna szklanego. Skrzydła są dwuczęściowe i zastosowano w nich profil laminarny NN-8 z szybowca Jantar Standard. W przeciwieństwie do skrzydeł Puchacza pochylonych do przodu, skrzydła Perkoza są odchylone do tyłu o 0,7 stopnia. Posiada duże amortyzowane koło główne z hamulcem i zawieszeniem wahaczowym oraz koło przednie i kółko tylne. [...] Duża, jednoczęściowa osłona kabiny otwiera się na prawą stronę. [...] Przednie i tylne tablice przyrządów są zamontowane na stałe. Nawet wysocy piloci znajdą dla siebie sporo miejsca."

Cytaty z książki: The Most Famous Gliders in the World (oryginalny niemiecki tytuł: Die berühmtesten Segelflugzeuge der Welt), autorstwa Georga Brüttinga i Alexandra Willberga, wydanej przez Motorbuchverlag, Stuttgart, 2023

– Oryginalne cytaty w języku niemieckim w tłumaczeniu autora artykułu –

SZD-59-1 Cytaty: Strona 219-221, SZD-54-2 Cytaty: Strona 241-242